Podstawowe informacje o Gminie Zbuczyn

Położenie:

Gmina Zbuczyn położona jest we wschodniej części województwa mazowieckiego, w powiecie siedleckim. Graniczy z następującymi 7 gminami:
- od północnego – wschodu z Gminą Olszanka (powiat łosicki),
- od wschodu z Gminą Międzyrzec Podlaski (powiat bialski),
- od południa z Gminą Trzebieszów (powiat łukowski),
- od południowego – zachodu z Gminą Łuków (powiat łukowski),
- od zachodu z Gminą Wiśniew (powiat siedlecki),
- od północnego – zachodu z Gminą Siedlce (powiat siedlecki),
- od północy z Miastem Gminą Mordy (powiat siedlecki).

Oś Gminy wyznacza przebiegająca z zachodu na wschód droga krajowa nr 2 Warszawa – Terespol, będąca głównym szlakiem komunikacyjnym kraju wschód – zachód. W odległości ok. 5 km na północ od istniejącej drogi krajowej nr 2 ma przebiegać przyszła autostrada A-2 Berlin – Świecko – Poznań - Warszawa – Terespol – Moskwa. Zgodnie z najbardziej prawdopodobnym wariantem przebiegu autostrady przedstawionym do konsultacji społecznych na terenie Gminy Zbuczyn będzie się znajdował jeden węzeł drogowy „CHOJA” oraz dwa MOP (miejsce obsługi podróżnych) w pobliżu wsi Lipiny i Wesółka. W sąsiedztwie zachodniej granicy Gminy przebiega linia kolejowa Warszawa – Terespol z przystankami w Borkach–Kosach i Dziewulach. Linia kolejowa przeszła pierwszy etap modernizacji w 2007 roku. Po zakończeniu przebudowy standard tej linii kolejowej pozwoli na osiąga-nie przez składy prędkości 160 km/h.

Odległości siedziby Gminy od miast powiatowych:
 Siedlce – 14 km,
 Łuków – 20 km,
 Łosice – 35 km.

Ośrodki akademickie w najbliższym sąsiedztwie Gminy to Siedlce i Biała Podlaska. Ważnym ośrodkiem w zakresie kształcenia akademickiego i wyspecjalizowanej opieki klinicznej jest Warszawa – w odległości 110 km oraz Lublin – w odległości 130 km. Bardzo ważnym elementem usytuowania Gminy jest bliskie sąsiedztwo ze wschodnią granicą Polski, z przejściami granicznymi w Terespolu i Koroszczynie, w odległości 90 km.

Powierzchnia:

Gmina Zbuczyn jest gminą o statusie wiejskim z siedzibą w Zbuczynie. Zajmuje po-wierzchnię 211 km2 (co stanowi 0,59 % powierzchni województwa mazowieckiego) i jest naj-większą gminą wiejską w powiecie siedleckim. Powierzchnia Gminy w podziale na poszczególne kategorie przedstawia się następująco: Podstawową funkcją Gminy jest rolnictwo. Użytki rolne stanowią ok. 80% powierzchni ogólnej Gminy.

Ludność:

Liczba ludność Gminy, według danych Urzędu Gminy Zbuczyn z dnia 31 XII 2007 r., wynosiła 10 145 osób (zameldowanych na pobyt stały), co stanowi 0,19 % ludności województwa mazowieckiego. Średnia gęstość zaludnienia dla całej Gminy wynosiła 48 osób na km2 i jest trzykrotnie niższa niż gęstość zaludnienia w województwie mazowieckim.

Na terenie gminy można wyróżnić kilka miejscowości charakteryzujących się wysoką gęstością zaludnienia, są to jednocześnie wsie o największej liczbie mieszkańców: Zbuczyn – 1988 mieszkańców, Dziewule - 751 mieszkańców, Krzesk-Królowa Niwa – 629 mieszkańców. Atrakcyjność osadnicza ww. miejscowości wynika przede wszystkim z korzystnego położenia na szlakach komunikacyjnych oraz dostępności do usług publicznych – oświata, urzędy, parafie, ośrodki zdrowia. Na dzień 31 grudnia 2007 r. Gminę Zbuczyn zamieszkiwało 10 145 osób zameldowanych na pobyt stały. Na terenie Gminy znajdują się 43 miejscowości. Z reguły jednej miejscowości odpowiada jedno sołectwo z wyjątkiem wsi Zbuczyn podzielonej na trzy sołectwa i wsi Borki–Wyrki podzielonej na dwa sołectwa. Tak więc w skład Gminy wchodzi 46 sołectw:
Borki-Kosy, Borki-Wyrki, Bzów, Choja, Chromna, Cielemęc, Czuryły, Dziewule, Grochówka, Grodzisk, Izdebki-Błażeje, Izdebki–Kosny, Izdebki–Kośmidry, Izdebki–Wąsy, Januszówka, Jasionka, Karcze, Krzesk–Królowa Niwa, Krzesk-Majątek, Kwasy, Lipiny, Lucynów, Łęcznowola, Ługi Wielkie, Ługi-Rętki, Maciejowice, Modrzew, Olędy, Pogonów, Rówce, Rzążew, Sobicze, Smolanka, Krzesk Stary, Świercze, Tarcze, Tęczki, Tchórzew, Tchórzew–Plewki, Wesółka, Wólka Kamienna, Zawady, Zdany, Zbuczyn I, Zbuczyn II, Zbuczyn III.

Środowisko przyrodnicze

Gmina Zbuczyn położona jest w obrębie wysoczyzny polodowcowej, na terenie mezoregionu Równina Łukowska, należącego do makroregionu Wysoczyzna Siedlecka. Rzeźba terenu jest słabo zróżnicowana. Wysokości bezwzględne wahają się od około 150 m n.p.m. w dolinie Krzymoszy do 178 m n.p.m. na wzgórzach morenowych w rejonie wsi Czuryły, w północno – zachodniej części Gminy. Krajobraz Gminy Zbuczyn urozmaicają wzgórza more-ny czołowej oraz kemy i ozy, a także liczne obniżenia terenu i niewielkie doliny rzeczne. Dominującym typem krajobrazu w gminie Zbuczyn jest krajobraz rolniczy, w którym podstawowym środowiskiem są pola uprawne. Pomimo prostej struktury i niewielkiej bioróżnorodności tego środowiska, krajobraz rolniczy jest obszarem wyłącznego występowania wielu gatunków roślin i zwierząt. Podstawową funkcją tego krajobrazu jest produkcja rolna, ale jest to także środowisko ważne z przyrodniczego punktu widzenia. Tylko w tym środowisku występują gatunki typowo polne lub charakterystyczne dla półotwartego krajobrazu rolniczego. Cechą charakterystyczną tego środowiska – nie tylko w gminie Zbuczyn, ale na dużych obsza-rach wschodniej Polski – jest silne rozdrobnienie pól oraz bardzo duża liczba zadrzewień, poje-dynczych drzew lub kęp siedzących na miedzach, dróg dojazdowych do pól i łąk, często ze szpa-lerami drzew, rozproszona zabudowa wiejska. Cechy te powodują, że krajobraz rolniczy połu-dniowego Podlasia jest bardzo zróżnicowany, pozbawiony monotonii wielkoobszarowych pól. Sprzyja to występowaniu wielu gatunków roślin i zwierząt, szczególnie typowych dla środowisk półotwartych. Szczególne znaczenie w utrzymaniu wysokich walorów przyrodniczych krajobrazu Gmi-ny mają doliny rzeczne. Na terenie Gminy Zbuczyn jest to przede wszystkim fragment szerokiej doliny górnego Liwca. Rzeka na tym odcinku zachowała znaczne walory przyrodnicze, choć jej dolina została zmeliorowana i w dużym stopniu przekształcona. Naturalne torfowiska niskie występujące w dolinach rzecznych zostały przesuszone i zamienione w łąki, a fragmentami w pastwiska. Miejscami, zwłaszcza w korycie rzeki i torfiankach, występują zbiorowiska wodne i szuwarowe.
Rowy melioracyjne są zaniedbane, nie są regularnie oczyszczane. Według danych Woje-wódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń wodnych w Warszawie Oddział w Sokołowie Podla-skim w Gminie Zbuczyn zmeliorowano łącznie 6243 ha, co stanowi 63,3% zaspokojenia po-trzeb. Według raportu „Informacja o stanie środowiska” z 2003 roku Wojewódzkiego Inspekto-ratu Ochrony Środowiska w Warszawie (Delegatura w Mińsku Mazowieckim), rzeka Zbuczynka (lewy dopływ Liwca) nie odpowiada normom pod względem kryterium bakteriologicznego jak i fizyko-chemicznego, a w kryterium hydro – biologicznym utrzymuje się w II klasie czystości wód. Stan czystości wód rzeki kontrolowano w dwóch punktach pomiarowo-kontrolnych zloka-lizowanych w miejscowościach: Zbuczyn i Borki-Paduchy (gmina Wiśniew). Badania wykazały wysokie zanieczyszczenie wód w obrębie miejscowości Zbuczyn. Stwierdzono przekroczenia w mianie coli (83% prób – non), i stężeniach: fosforu ogólnego (58% prób – non), fosforanów (49% prób – non), azotu azotanowego (25% prób – non). O wysokim zanieczyszczeniu wód świadczą także wysokie średnie stężenia roczne (miano coli, fosfor ogólny i fosforany – non, azot azotynowy – III klasa czystości). Wody stojące występują tylko w formie niewielkich „oczek” śródpolnych lub śródle-śnych, powstałych w naturalnych zagłębieniach terenu, będących najczęściej pozostałościami dawnych jezior bezodpływowych. Udział lasów w powierzchni poszczególnych wsi jest stosunkowo niewielki. W 21 wsiach nie przekracza on 12%, w 15 wsiach mieści się w przedziale od 12 do 24%, a tylko w 7 wsiach przekracza 24% (w tym w jednej jest większy od 36%). Na terenie Gminy występuje kilkanaście niewielkich powierzchniowo kompleksów leśnych (największe w okolicy Zbuczyna liczą po 400 – 440 ha) oraz duża liczba zadrzewień i kęp drzew. Wszystkie kompleksy leśne są w większym lub mniejszym stopniu połączone kory-tarzami ekologicznymi (zadrzewienia, aleje, szpalery drzew, dolinki rzeczne), co ułatwia migra-cje zwierząt i roślin leśnych. Lasy nie wyróżniają się wysokimi walorami przyrodniczymi. Starodrzew zajmuje niewielkie powierzchnie. Wyznaczono tylko niewielkie enklawy (zazwyczaj bagna) proponowane jako użytki ekologiczne. Oprócz naturalnych połączeń (korytarzy) między poszczególnymi fragmentami Gminy, istnieją także bariery utrudniające migracje zwierząt. Najpoważniejszą z nich jest droga krajowa nr 2, na której odbywa się bardzo intensywny ruch kołowy. Droga ta przecina na całej długości obszar Gminy i stanowi poważną barierę dla migracji w kierunku północ – południe. W mniejszym stopniu taką barierą jest linia kolejowa Warszawa – Terespol, przecinająca połu-dniowo – zachodni fragment Gminy na długości ok. 9km.

Turystyka

Gmina Zbuczyn ze względu na walory rolno-środowiskowe jest dosyć atrakcyjna pod względem turystycznym. Krajobraz jej jest zróżnicowany (liczne oczka wodne, zadrzewienia śródpolne, łąki, miedze, niewielkie ale, licznie występujące tereny leśne). Rozwojowi turystyki sprzyjają niewątpliwie walory krajobrazowe, dość zróżnicowana szata roślinna, warunki klimatyczne, zwłaszcza niski stopień zanieczyszczenia środowiska, jak również atrakcje o charakterze historycznym. Bogata oferta umożliwiłaby również zintensyfi-kowanie rozwoju agroturystyki, co niewątpliwie sprzyjałoby poprawie sytuacji części rodzin rolniczych. Dotychczas w niedostatecznej mierze rozwinęła się bowiem na terenie Gminy dzia-łalność agroturystyczna. Rozwój agroturystyki sprzyjałby lepszemu wykorzystaniu zasobów i zwiększał możliwości zatrudnienia.